PwC-partner Alexander Spek duidt de gevolgen van herziene ESRS-rapportagestandaarden voor bedrijven in Nederland en de EU. De aangepaste regels vallen onder de Europese CSRD en bepalen hoe organisaties over duurzaamheid rapporteren. Dit speelt nu omdat Europa de invoering verfijnt en sommige onderdelen uitstelt. Ondernemers willen weten wat dit betekent voor hun planning, kosten en controle op data voor CSRD-rapportage in Nederland.
Meer ruimte voor materialiteit
De herziene ESRS geven bedrijven meer ruimte om te focussen op wat echt belangrijk is. Veel datapunten zijn nu expliciet afhankelijk van materialiteit, oftewel of een onderwerp wezenlijk is voor je impact of financiële prestaties. Dit verlaagt de rapportagelast voor organisaties met beperkte risico’s op bepaalde thema’s. Het dwingt wel tot een zorgvuldige analyse en onderbouwing.
Dubbele materialiteit is de kern: kijk naar impact op mens en milieu én naar financiële effecten voor het bedrijf. Een duidelijke methode en documentatie zijn hierbij noodzakelijk. Bestuur en toezichthouders moeten de keuzes begrijpen en kunnen uitleggen. Dat helpt straks ook bij de controle door de accountant.
Bedrijven die al met GRI of TCFD werkten, kunnen hun bestaande analyse vaak hergebruiken. Toch vraagt de ESRS om extra detaillering, bijvoorbeeld in beleid, doelen en voortgang. Ondernemers doen er goed aan een uniforme risicoschaal en drempelwaarden af te spreken. Zo wordt de uitkomst consistent en verdedigbaar.
ESRS zijn de Europese duurzaamheidsrapportagestandaarden onder de CSRD. Ze bepalen welke informatie grote bedrijven moeten publiceren en hoe die moet worden onderbouwd.
Gefaseerde regels verlichten druk
Europa voert de regels gefaseerd in om de uitvoerbaarheid te vergroten. Sectorstandaarden zijn door EU-besluit uitgesteld en worden later verwacht, waardoor bedrijven nu met de algemene ESRS starten. Ook gelden er tijdelijke vrijstellingen voor enkele complexe ketendata. Dat geeft lucht, maar geen vrijstelling van de kernverplichtingen.
Beursgenoteerde mkb-bedrijven krijgen extra uitstel en mogen later instromen. Niet-beursgenoteerde mkb’ers vallen meestal niet direct onder de CSRD. Toch gaan zij vragen krijgen van klanten die wél moeten rapporteren. Voor hen is het verstandig om basisgegevens en beleid alvast op orde te brengen.
De Europese Commissie en EFRAG publiceren doorlopend verduidelijkingen en praktische guidance. Dat helpt bij interpretatie van definities en datapunten. Organisaties doen er goed aan updates te volgen en hun rapportagekalender flexibel te houden. Zo voorkomen ze last-minute aanpassingen.
Data en controles op orde
Duurzaamheidsdata moeten net zo betrouwbaar worden als financiële cijfers. Onder de CSRD komt een controle door de accountant, eerst met beperkte zekerheid en later waarschijnlijk met redelijke zekerheid. Dat vraagt aantoonbare processen, interne controles en versiebeheer. Excel-lijsten alleen zijn niet meer genoeg.
Het opzetten van een datalandschap begint bij eigenaarschap per indicator. Leg vast wie levert, wie controleert en welke bron gebruikt wordt. Gebruik steekproeven en dossiervorming om aannames te onderbouwen. Dit verkleint het risico op fouten en vertraging in de audit.
Denk ook aan privacy en arbeidsrecht als je personeels- of ketendata verzamelt. De AVG verplicht tot dataminimalisatie en duidelijke doelen voor gebruik van persoonsgegevens. Werk daarom met geaggregeerde data waar mogelijk en leg verwerkersovereenkomsten vast. Zo voorkom je privacyrisico’s en boetes.
Koppeling met andere standaarden
De herziene ESRS sluiten beter aan op bestaande raamwerken zoals GRI, ISSB en TCFD. Veel definities en indicatoren overlappen nu, waardoor dubbel werk kan worden voorkomen. Bedrijven kunnen hun bestaande KPI’s mappen naar ESRS-datapunten. Dit versnelt de implementatie en verhoogt de vergelijkbaarheid.
Toch zijn er inhoudelijke verschillen, bijvoorbeeld in vereiste diepgang of scope van ketenrapportage. Maak daarom een gap-analyse per thema: wat heb je al, wat ontbreekt nog? Prioriteer hiaten die materieel zijn en auditgevoelig. Dat houdt de werklast beheersbaar.
Voor investeerders en banken is transparantie belangrijk, ook vanwege EU-regels zoals de SFDR. Consistente ESRS-rapportages helpen bij toegang tot financiering. Ondernemers die vooruitlopen, kunnen eisen van financiers en klanten beter bedienen. Dat levert een concurrentievoordeel op.
Effect op mkb en keten
Grote bedrijven zullen vaker informatie vragen aan leveranciers en partners. Dat raakt mkb’ers, ook als zij niet rechtstreeks rapportageplichtig zijn. Verwacht standaardvragen over energie, CO2, arbeidsomstandigheden en mensenrechten in de keten. Vroeg samenwerken voorkomt frictie bij aanbestedingen en audits.
Praktische stappen voor mkb: bepaal je belangrijkste milieu- en sociale thema’s, kies enkele KPI’s en leg een meetcyclus vast. Gebruik beschikbare hulpmiddelen van bijvoorbeeld RVO en KVK voor CSRD-oriëntatie. Start met facturen, energiemeters en HR-registraties als bron. Breid later uit naar leveranciersdata en beleid.
Contractueel kan meer worden vastgelegd over data-uitwisseling en verbeterplannen. Denk aan redelijke termijnen, datakwaliteit en ondersteuning bij metingen. Zo verdeel je de lasten eerlijk in de keten. Dit voorkomt dat kleine partijen worden uitgesloten.
Bestuur en toezicht sturen
De Raad van Bestuur en Raad van Commissarissen moeten het proces actief aansturen. ESRS vraagt expliciete informatie over strategie, governance en beloning in relatie tot duurzaamheid. Dit is geen bijlage, maar onderdeel van het directieverslag. Heldere rolverdeling en toezicht beperken reputatie- en compliance-risico’s.
Stel een roadmap op die aansluit op de jaarcyclus en auditdeadlines. Combineer korte-termijn datakwaliteit met lange-termijn doelen en transitieplannen. Koppel budgetten en verantwoordelijkheden, zodat beleid ook uitvoerbaar is. Dit maakt voortgang meetbaar en geloofwaardig.
In Nederland ziet de AFM toe op betrouwbare verslaggeving en kan handhaven bij gebreken. De accountant toetst op opzet, bestaan en werking van controles. Bedrijven die nu investeren in proces en bewijsvoering, verkleinen de kans op fouten. Dat bespaart kosten en tijd bij de controle.